ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ

Τα δημοτικά μας τραγούδια χωρίζονται στις εξής κατηγοριές:

1. ΚΛΕΦΤΙΚΑ

Τα κλέφτικα δημοτικά τραγούδια εγκωμιάζουν τη ζωή των κλεφτών, την αντρειοσύνη τους και την παλικαριά τους. Φωτίζουν τους θρυλικούς αγώνες της κλεφτουριάς, στα χρόνια της μακρόχρονης σκλαβιάς και του ξεσηκωμού του λαού μας. Εξημνούν ηρωικά κατορθώματα και θυσίες. Γεμάτος ευγνωμοσύνη ο λαός μας έπλεξε τα λαμπρά αυτά τα τραγούδια που εγκωμιάζουν και μοιρολογούν, εκφράζουν τόλμη και λεβεντιά και τα διακρίνει ζωηρή εκφραστικότητα.


Μαύρη, μωρέ πικρή, είν' η ζωή που κάνουμε.
Εμείς οι μαύροι κλέφτες, εμείς οι μαύροι κλέφτες...



Σαράντα παλικάρια από τη Λεβαδιά,
πάνε για να πατήσουνε την Τριπολιτσά...



2. ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ

Ο ξενιτεμός ήταν βαρύς κι αβάσταχτος. Ο κόσμος τότε δεν πολυταξίδευε, ήταν άμαθος και δεν άντεχε τα ξένα. Ο αποχωρισμός ήταν σκληρος.

Την ξενιτιά, την ξιπολισιά,
την πείνα, την ορφάνια,
τα τέσσερα τα ζύγισαν,
βαρύτερα ειν' τα ξένα

Αυτά έλεγε ο λαός μας, γιατί την ξενιτιά την είχε βαρύτερη κι απ' το θάνατο. Κι ακόμα λέει.

Παρηγοριά 'χει ο θάνατος
και λησμοσύνη ο χάρος
ο ζωντανός ο χωρισμός
παρηγοριά δεν έχει.

Η ξενιτιά έχει βάσανα, πίκρες, καημούς και πόνους. Μαγεύει, ξελογιάζει, πικραίνει τους γονιούς μαραίνει τις νιές, χωρίζει τα ζευγάρια. Ο πόνος ξεχύνεται σ' αυτά τα τραγούδια, τα ωραιότερα της δημοτικής μας φιλολογίας.

Αχ! η ξενιτιά το χαίρεται
Τζιβαέρι μου
το μοσχολούλουδό μου,
σιγανά, σιγανά και ταπεινά...


Πουλάκι ξένο, ξενιτεμένο
πουλί χαμένο που να σταθώ...


3. ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

Ο πόνος της αγάπης ποτέ δεν έλλειψε. Σε όλες τις εποχές ο ερωτικός καημός ήταν αγιάτρευτος.Και με τη φτώχεια και με την καλοπέραση.
Η νιότη και η ομορφιά ήταν τα καλά του ντουνιά και ο λαός τα τραγούδησε.Τραγούδησε έντονα την ευαισθησία και την τρυφερότητα, το βαλάντωμα της νιας και το μαράζωμα του παλικαριιού.Έχτισε την πιο λιτή κι ευγενική ποίηση ,τα δημοτικά τραγούδια της αγάπης.

Δεν μπορώ μανούλα μ' δε μπορώ.
Αχ!σύρε να φέρεις το γιατρό,
να μου γιάνει μάνα τον καημό...

Σου 'πα μάνα μ' καλέ μάνα μ'.
Σου 'πα μάνα μ' πάντρεψέ με, σπιτονοικοκύρεψέ με...

4.ΤΗΣ ΤΑΒΛΑΣ ή ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΑ

Τα τραγούδια της τάβλας ή του τραπεζιού, τα τραγουδούν καθιστοί στα τραπέζια.
Στους γάμους, στα πανηγύρια, στις γιορτές, το γλέντι αρχίζει με μεζέδες, κρασί και αυτά τα ομαδικά τραγούδια.
Σ' αυτά φαίνεται ο καλός τραγουδιστής δημοτικών τραγουδιών, που πρέπει να έχει πείρα, γνώση, μέτρο κι εκφραστικότητα.

Κάτω στα δασά πλατάνια στην κρυόβρυση
κάθονταν και τρων και πίναν Διαμαντούλα...

Πότες θα κάμει ξαστερά
Ε! πότες θα φλεφαρίσει...

5. ΓΥΡΙΣΜΑΤΑ

Ενδιάμεσα στα τραγούδια του τραπεζιού ή στο τέλος, τραγουδιούνται τα <<γυρίσματα>>. Είναι εύθυμα και πεταχτά λιανοτάγουδα, γρήγοροι ρυθμοί με αστεία και παιχνιδίσματα. Έχουν κεφάτα δίστιχα, χορικές εκτονώσεις με κεράσματα και τσουγκρίσματα.

Η γήρα μες στο στάρι κι ο βίκος στη φακή

Κορίτσι φιλημένο, δεν κάνει προκοπή...

Πολλά τραγούδια είπαμε, καμιά σταλιά δεν ήπιαμε.

Δωσ' του να πάει κάτω, για να βρει η κορφή τον πάτο...

6. ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ

Είναι κρητικά τραγούδια, που αποτελούνται από ομοιοκατάληκτα δίστιχα ή τετράστιχα, σε καθιστικούς ή χορευτικούς σκοπούς. Είναι διασκεδαστικά, ερωτικά, παινευτικά ή περιπαιχτικά.

Κάλλια 'χω εσένα να θωρώ

παρά διαμαντια να φορώ...

Κορίτσι μου, κορίτσι μου
που πήρες το χωριάτη
και βγάζει τα παπούτσια του
απάνω στο κρεβάτι...

7.ΜΟΙΡΟΛΟΓΙΑ

Είναι θρηνητικά τραγούδια που αποτελούν φόρο στους νεκρούς. Έχουν οργανικό σκοπό, ελεύθερου ρυθμικού τύπου. Τα παίζουν εναλλάξ το κλαρίνο και το λαγούτο και μ' αυτά κατά κανόνα αρχίζει η διασκέδαση.

8. ΠΑΤΙΝΑΔΕΣ

Οι πατινάδες δεν είναι καθιστικά τραγούδια αλλά ούτε και χορευτικά. Είναι τραγούδια της αγάπης, τραγουδισμένα από σπίτι σε σπίτι, στους δρόμους του χωριού, με συνοδεία οργάνων.

Σήμερα γάμος γίνεται, σ' ωραίο περιβόλι,
σήμερα αποχωρίζεται η μάνα από την κόρη...